1-تشویق وتطمیع:

• اهدای مدال شجاعت و هدایای مادی (زمین،مسکن، اتومبیل، پول و...)در خاطرات منتشر شده نظامیان عراقی، به عنوان مثال: کتاب مدالهای شکسته²، نوشته سرگرد عراقی ستار ناصر به این موارد اشاره شده است.
• استفاده از سکس و موارد شهوانی- در مقاله بررسی تطبیقی نقش زن در جنگ ایران و عراق، که در کتاب اول سبز سرخ ³ منتشر شده است، این موضوع مشروحاً توضیح داده شده است.

2- ایجاد رعب و وحشت:

• اعدام فراریان از جنگ توسط جوخه های اعدام- اعدام های دسته جمعی فراریان، مانند اعدام حدود 400 سرباز و درجه دار فراری پس از عملیات بدر در استادیوم ورزشی شهر العماره عراق و فشار به خانواده های فراریان از جنگ و خانواده اعدامی ها، نشریه دو هفته نامه ی کمان در شماره های 141 و142 در مورد کمیته های ویژه اعدام در ارتش عراق مطالب جالبی دارد که با مراجعه به آن به شرح و توضیح این موضوع کمک می نماید.
• ترساندن نیروهای ارتش عراق از اسارت به دست ایرانی ها- عراقی ها با ساخت فیلم های گران قیمتی مثل شیرین وحشی که در ایتالیا ساخته شد و به دروغ برخورد ایرانیها با اسرای عراقی را خشن جلوه می داد سعی می کردند تا عواقب اسارت بدست ایرانیها را برای نظامیان عراقی وحشت بار جلوه دهند. این فیلم بارها و بارها در رده های مختلف ارتش عراق به نمایش گذاشته شد. توجیه سیاسی ارتش عراق وانمود می کرد که عراقی هایی که اسیر می شوند، تمام خون بدنشان را برای تزریق به مجروحیان ایرانی از بدنشان خارج می کنند... .

راه کارهای شرح داده شده نیز نتوانست بطور کامل مشکل کمبود روحیه در بدنه ی ارتش عراق را در مقابل با حملات ایرانی ها، چاره سازی نماید. مطالعه موارد زیر که از مطبوعات سالهای پایانی جنگ گلچین شده، ⁴ اشارتی است بر وجود این مشکل که حتی نظر کارشناسان نظامی خارجی را نیز به خود معطوف داشته است.

منابع:

1-    ماهنامه فرهنگ پایداری- پیش شماره 7-آذر ماه 81

2-    کتاب مدالهای شکسته- نوشته سرگرد عراقی ستار ناصر- حوزه هنری

3-    مقاله بررسی تطبیق نقش زن در جنگ ایران وعراق- عشق وآتش 1- کنگره شهدای مازندران

4-    روزنامه رسالت-2 مهر65-ش 203-ش 210

... سر فرماندهی ارتش عراق در کنار 2 راه حل بکار بسته شده برای نگاهداری سربازان در خطوط مقدم نبرد، راه حل سومی را نیز از همان ابتدا بکار بست تا بدین طریق، کمبودهای ناشی از فرار سربازان عراقی را جبران کند. سومین راه حل عراقی ها، نگاهداری اجباری سربازان در یگانهای رزمی تا پایان جنگ بود. به عبارت ساده تر، درحالی که سربازان ارتش ایران در تمامی سالهای جنگ پس از اتمام 24 الی 28 ماه خدمت وظیفه و احتیاط، ترخیص شده واز خدمت نظام مرخص می گردیدند، سربازان عراقی مجبور بودند در تمامی سالهای جنگ در خدمت ارتش عراق باقی بمانند و تا پایان جنگ ، ترخیص سربازان عراقی از ارتش عراق مفهومی نداشت. کتاب حزب بعث و جنگ ، در این زمینه می نویسد:

« فرماندهان در فاصله قبل از شروع جنگ تا پایان، هیچیک از متولدین را از خدمت مرخص نکردند. برهمین اساس متولدین سال 1957 بیش از 12 سال در خدمت نظام باقی ماندند. ولی در جمهوری اسلامی بسیج عمومی اعلام نشد و هیچیک از متولدین ذخیره به خدمت احضار نشدند. حتی ترخیص از ارتش پس از خاتمه خدمت در طول جنگ ادامه داشت. لازم به تذکر است که خدمت اجباری در عراق یک سال بیشتر از مدت خدمت در جمهوری اسلامی است.»⁵

اسناد زیر که از سنگرهای ارتش عراق طی عملیاتهای پیروزمندانه رزمندگان اسلام بدست آمده، و در جلد سوم کتاب حزب بعث و جنگ منعکس شده، گوشه ای از معضل فرار سربازان و نظامیان ارتش عراق را در طی سالهای جنگ نمایان می سازد:

تخیلات صدام و حامیان او که پیروزی را در چارچوب سخت افزارهای نظامی و فیزیکی میدان نبرد جستجو می کردند و سودای فتح 3 روزه خوزستان وسپس نابودی استقلال و حاکمیت ملی ایران را در سر می پروراندند، سرانجام به آنجایی رسید که نه تنها با مقاومت مردم ایران که مورد محاسبه آنان قرار نگرفته بودند، مجبور به خروج مفتضحانه از خاک ایران شدند، بلکه تبعات تلخ این تجاوز را طی سالهای جنگ در خاک خود نیز لمس نمودند. در سال پایانی جنگ، حامیان ابرقدرت صدام که شکست او در جنگ برایشان محرز شده بود، با تزریق انواع کمکهای نظامی، سیاسی، اقتصادی، فنی و تبلیغی به یاری او شتافتند وتمام تلاش آنان و نهایت سعی سردار قادسیه و سربازان او تنها منجر به آزادسازی مناطق از دست رفته عراق طی سالهای جنگ شد و بدین ترتیب علاوه براینکه دشمن در کسب اهداف اولیه تجاوز خود کاملا ناکام ماند، هزینه ی سنگینی را نیز بابت این تجاوز ناکام پرداخت نمود. حاکمیت سیاسی ایران که هدفش از ادامه ی جنگ، باز پس گیری مناطق اشغالی، تنبیه متجاوز و به شکست کشاندن او در عرصه های نظامی و سیاسی بود، در پایان این جنگ طولانی ونفس گیر با بهره گیری از روحیه ی عالی ایمانی و ملی ملت ایران، کاملاً به اهداف خود دست یافت. اولاً، در زمینه ی نظامی، علاوه بر سد کردن و بیرون راندن قوای دشمن از خاک وطن،در مقاطعی از تاریخ جنگ با در اختیار گرفتن مناطقی از خاک عراق چون جزایر استراتژیک و نفت خیز مجنون، شهر وشبه جزیره فاو آبراه استراتژیک عراق در اروند رود و قطع ارتباط عراق با آبهای آزاد، تصرف حلبچه و... تازیانه ی تنبیه، تحقیر، شکست و شرمساری را بر گرده ی متجاوز فرود آورد و طعم تلخ شکست را به او چشانید.

ثانیاً ،با ورود به خاک عراق و تصرف برخی از مناطق استراتژیک این کشور، سرانجام جامعه ی جهانی و حامیان بین المللی صدام، علی رغم میل خود مجبور گردیدند قرارداد 598 که به دلیل گنجاندن مفاد مورد نظر ایران در آن به مثابه ی یک پیروزی بزرگ سیاسی برای ایران به حساب می آمد را به تصویب برسانند. این پیروزی با تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد در 18 آذر ماه 1370 که عراق را رسماً به عنوان آغازگر جنگ به جهانیان معرفی کرد، کاملتر شد.

ثالثاً،«رهبر عراق که با ملغی کردن قرارداد مرزی 1975 الجزایر که موارد مهمی چون تقسیم راه آبی  اروند رود در آن قید شده بود، جنگ را آغاز کرده بود، 2 سال پس از امضای آتش بس، در 23 مرداد ماه 1369 طی نامه ای رسمی به رئیس جمهوری ایران، آیت الله هاشمی رفسنجانی، مجددا معاهده 1975 الجزایر را می پذیرد.»⁶ وبدین ترتیب سرانجام طولانی ترین جنگ قرن بیستم با رهبری بی نظیر امام خمینی(ره) و حضور داو طلبانه و عاشقانه مردم، به پیروزی مدافعان با ایمان وبا روحیه ی ایرانی در مقابل خصم قوی ولجوج وحامیان قدرتمند او می انجامد و از دل این پیروزی توفیقات و تجربیات بسیاری در زمینه های دفاعی، نظامی ، انسانی و... نه تنها برای ملت ایران، بلکه برای سایر ملل آزاده برون می تراود که در جای خود باید به طور مشروح به آن پرداخت...

منابع:

5-    کتاب حزب بعث وجنگ-ج3- نوشته نویسنده عراقی (خالد حسین النقیب)

6-     کتاب متن نامه های مبادله شده بین رؤسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق- دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی امو خارجه

......هم اکنون، تازه ترین و آشکارترین نمود نقش ایمان و روحیه، بعنوان عامل اصلی و اساسی پیروزی در جنگ، در نبردهای حزب ا... لبنان با رژیم تا دندان مسلح و صهیونیستی اسرائیل، بروز و ظهور یافته است. قدرت حزب ا... در نبرد با اسرائیل، از تجهیزات و سخت افزار نظامی آن سرچشمه نمی گیرد، بلکه ایمان و روحیه جنگی آنان باعث شده است که نمود  جدیدی از توازن قدرت، بنام توازن وحشت بین این نیروی مردمی و ارتش قدرتمند اسرائیل در صحنه لبنان ایجاد گردد. سرتیپ پاسدار، حسین سلامی رئیس اداره عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این زمینه می گوید:« در مفهوم بازدارندگی، توازن قوا به تدریج جایگاه خود را به موازنه ی وحشت می دهد. در توازن قوا، کمیت قوا در موازنه تعیین کننده هستند، اما در مفاهیم بازدارندگی جدید، قدرت تولید خطر و ایجاد احساس موازنه وحشت وبرابر کردن نگرانی ها و دغدغه ها، حتی با نابرابری جنبه های فیزیکی قدرت  مورد نظر است. بازدارندگی امروز، جنبه  نامتفاوتی از قدرت و جنبه های  متفاوتی  از وحشت پیدا کرده است. بعنوان مثال بین حزب ا... لبنان و رژِیم اشغالگر فلسطین، هیچ نسبت مشخصی از برابری قدرت فیزیکی وجود ندارد. صهیونیستها با کلاهکهای هسته ای وتانک های بازره های واکنشی و قدرت هوایی موثر و سیستم جمع آوری اطلاعات دقیق، قدرت نظامی خود را ساخته اندو جوانان شیعه لبنانی تسلیحاتی به مراتب پائین تر از نظر کمیت و کیفیت دارند، اما موازنه وحشت بصورتی است که ترس و نگرانی صهیونیستها از اثر بخشی جوانان لبنانی بسیار بیشتر است. این میدانهای جدید، نگرانی قدرت های بزرگ را افزایش داده است.»⁷

حزب ا... لبنان در برابر رژیم اشغالگر قدس، ناممکن را ممکن ساخت که از دیدگاه کشورهای عربی طی این سالها غیر ممکن می نمود افسانه شکست ناپذیری ارتش اسرائیل در ذهن اعراب جایگیر شده بود زیرا اعراب در طی تجاوزات اسرائیل و جنگهای 1973،1967،1948  که در بعضی از این جنگها حدود 20 کشور عربی برای شکست دادن اسرائیل هم پیمان شده بودند، چیزی جز شکست و شرمساری و از دست دادن اراضی خود را تجربه نکرده بودند ودر طی  این جنگها ،مصریها نوار غزه، سوری ها بلندی های جولان، اردنی ها کرانه باختری رود اردن، و لبنانی ها جنوب لبنان را از دست دادند.

اما در خرداد ماه 1379 شمسی (2000 میلادی)، افسانه شکست ناپذیری اسرائیل به یکباره هم در عالم واقع و هم در ذهن اعراب فرو ریخت ودر اثر مقاومت رزمندگان حزب ا... ، ارتش اشغالگر دشمن صهیونیستی، مفتضحانه جنوب لبنان را ترک کرد و بدینسان اولین پیروزی بزرگ و واقعی در طی جنگهای اعراب و اسرائیل، نصیب کشورهای عربی واسلامی شد.

پس از آزادسازی جنوب لبنان خبر دیگری در بهمن ماه 1382، جهان سیاست را تکان داد. خبر گزاریها  از مبادله و معاوضه پیکر59 شهید مبارز لبنانی و462 اسیر لبنانی، فلسطینی، عرب و .. با جنازه سه سرباز و یک نظامی اسیر اسرائیلی خبر دادند و این خبر از چند جهت قابل تامل و دقت است؛ ازجمله:

1-   قدرت بالای چانه زنی دیپلماتیک عناصر حزب ا... این در مبادله تعداد اسیر و شهید با تنها 3 جسد ویک افسر اسیر اسرائیلی.

2-   آزاد سازی اسرای غیر لبنانی که در این مبادله انجام گرفت اوج قدرت دیپلماسی حزب ا... که منبعث از ارزشهای ایجاد شده توسط مقاومت است را به نمایش گذاشت.

3-   اسرائیل در این مبادله با دولت لبنان وارد تماس نشده، بلکه مذاکرات با میانجیگری واسطه آلمان بین رژیم صهیونیستی و حزب ا... انجام گرفت و بدین ترتیب، اسرائیل ناخواسته به مشروعیت حزب ا... به عنوان طرف اصلی مذاکره در لبنان اعتراف کرده است.

مهمترین نکته پس از آزاد سازی جنوب لبنان و پیروزی حزب ا... در نبرد سیاسی با اسرائیل و انجام مبادله تاریخی اسراء، ایجاد خود باوری در سایر بخشهای جامعه لبنان و سیاستمداران این کشور  است. خود باوری ای که همه آن را مدیون رزمندگان حزب ا... می دانند، بطوریکه امیل لحود، رئیس جمهور مسیحی لبنانی در خرداد ماه 1383 شمسی طی سخنانی به ملت لبنان اعلام کرد:« کشتزارها شبعا(منطقه باقیمانده خاک لبنان در چنگال اسرائیل) همچنان در اشغال است. این منطقه و باید آزاد شود وبه هربهایی هر چند سنگین، این هدف باید تحقق یابد. او با اشاره به دست آورد حزب ا... در آزادسازی جنوب لبنان گفت: ... عربها باید استراتژی مقاومت را برای از بین بردن اشغالگری در پیش بگیرند، زیرا مقاومت با توجه به نبود توازن نظامی میان عربها و اسرائیل، ثابت کرد بیش از جنگهای متعارف نظامی، موفقیت آمیز است.»⁸

تمامی این دستاوردها و پیروزیها از جنبه ی دیگری نیز قابل بررسی است و آن اینکه، الگوی این تحول روحی و روانی که مسبب اقدامات و موفقیت آمیز حزب ا... لبنان در برابر اسرائیل گردیده، از کجا کسب شده است؟

اسحاق رابین نخست وزیر معدوم اسرائیل در زمینه تاثیر انقلاب اسلامی برجنبشهای اسلامی می گوید:« اسرائیل با دو نهضت طرفدار خمینی روبروست. یکی حزب ا... لبنان و دیگری حماس(فلسطین) است. حزب ا... تنها(!!!) نمونه ی موفقیت بزرگ ایران در صدور انقلاب خمینی بوده است.»⁹

شیخ نبیل فرمانده مقاومت  اسلامی در جنوب لبنان در این زمینه می گوید:

« اصولاً ما تجربه نبرد و کسب پیروزی با دستان خالی در مقابل ارتش مسلح را در عملکرد رزمندگان ایران علیه تجاوز رژیم حمایت شده صدام آموختیم. آنان که در هشت سال جنگ، به تنهایی و بدون برخورداری از امکانات و تجهیزات قابل توجه، علی رغم همدستی و حمایت آشکار و رسمی  ابرقدرت ها از اقدام تجاوز کارانه رژیم عراق، به مقاومت پرداخته و پیروزی بی نظیری به دست آورد. الگوی ما در طراحی مدل مقابله با رژیم صهیونیستی، دقیقا بر گرفته از الگوسازی رزمندگان جبهه های ایران بود. ما از بسیج آموختیم که چگونه میتوان با تکیه بر اعتقادات دینی و نیروهای از جان گذشته، بر تکنولوژی پیشرفته جنگی فایق آمد. الگوی مبارزه حزب ا... در گرایش دقیق به استفاده از عملیات شهادت طلبانه و قهرمانانه نیز دقیقا برگرفته از فرمایش و مجوز صادره از سوی حضرت امام خمینی (ره) می باشد.»¹⁰

و سرانجام رهبر حزب ا... لبنان، سید حسن نصرا... نیز در بیاناتی روشن و واضح ، الگوی رزمندگان حزب ا... در مصاف با اسرائیل غاصب را اینگونه بیان می نماید: اودر کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین که در سال 1379 در تهران برگزار شد. در حالی که میلیون ها بیننده در سراسر جهان به طور زنده از طریق دور بینهای تلویزیونی شاهد بودند، با تواضع جلو آمد وخم شد وبر دستهای رهبری انقلاب اسلامی بوسه زد. و آنگاه که خبر نگاران از او در مورد این عمل سئوال کردند،گفت:

« چون پیروزی حزب ا... بر اسرائیل(بیرون راندن اسرائیل از جنوب لبنان در خرداد 1379) توجه همه جهانیان را به حزب ا... و رهبری آن جلب کرده بود و اینجانب به عنوان محبوبترین چهره جهان عرب و قهرمان ملت عرب از سوی بسیاری مطرح شده بودم، می خواستم در برابر چشم همگان آشکارا اعلام کنم که من پیرو شاگرد کوچک رهبر انقلاب اسلامی هستم و اگر چیزی دارم از برکت وجود او و پیروی از مقام ولایت است.»¹¹

سید حسن نصرا... در شهریور ماه 1382 طی مصاحبه ای با روزنامه الوطن چاب عربستان سعودی نیز بار دیگر طی سخنان بر صحبتهای پیشین خود تاکید ورزیده و اعلام می نماید:« حزب ا... لبنان مشروعیت و موفقیت مقاومت خود را از ولی فقیه شجاع و عادلی چون آیت ا... امام خمینی گرفته است...»¹²

ودر پایان باید بار دیگر براین نکته تاکید نمود که پیروزی و شکست مقوله ای ذهنی، روانی و درونی است و به ساختارهای فیزیکی میدان نبرد چندان مربوط نمی شود.

آنچه که در درجه اول، پیروزی و شکست را رقم می زند؛ وجود یا عدم وجود ایمان به هدف و روحیه جنگی منبعث از آن است، که مقابله گروه کوچک و با ایمان حزب ا... لبنان با ارتش تا دندان مسلح رژیم صهیونیستی و پیروزهای بدست آمده علیه این موجودیت غاصب، نمود بارز این واقعیت است.

محمدحسین منصف

منابع:

7-قسمتی از سخنرانی سرتیپ پاسدار حسین سلامی (رئیس اداره عملیات سپاه پاسداران ) در سومین همایش (بررسی نقش تبلیغات در جنگ) ماهنامه فرهنگ پایداری پیش شماره 7 آذر ماه 1381.

8- کیهان 7 خرداد 83

9- روزنامه رسالت 7/8/81- کیهان 17/2/82

10-روزنامه جمهوری اسلامی 18/2/1381

11-کنفرانس بین المللی حمایت از فلسطین 1379- تهران

12-روزنامه الوطن چاپ عربستان – صبح صادق 3/6/82- ش 115